ABD Başkanı Trump’tan İran yaptırımlarına ilişkin açıklama

ABD Başkanı Donald Trump, İran’a yönelik uygulanacak yaptırımlara ilişkin açıklamalarda bulundu. Trump, dünyada petrol fiyatlarının artmasını istemediğini belirterek, “Yaptırımlar konusunda biraz daha yavaş gitmek istiyorum. Tüm dünyada petrol fiyatlarının artmasını istemiyorum” dedi.

ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, Türkiye’nin 8 ülkeyle birlikte İran’a yönelik yaptırım paketinde petrol ithalatı konusunda muaf tutulan ülkelerden biri olduğunu açıklamıştı.

İRAN’A UYGULANACAK AMBARGONUN OLASI ETKİLERİ NELERDİR?

ABD Başkanı Trump, Washington’ın, İran ile imzalanan Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) anlaşmasından tek taraflı olarak çekildiğini açıkladı. Bu anlaşmadan ABD’nin çekilmesi ile 2015 öncesi ABD mevzuatında yürürlükte olan ve KOEP ile uygulamadan kaldırılan yaptırımların yeniden tesis edilmiş oldu.

ABD, anlaşmadan çekilmesinin akabinde atacağı adımları iki fazdan oluşan bir takvime bağladı. ABD Hazine Bakanlığınca yürütülen yaptırım sisteminin ilk fazı 8 Ağustos 2018’de devreye girdi. İlk fazda İran ile otomobil, değerli madenler ve endüstriyel bazlı yazılımlar gibi ürünlerin ticaretine ilişkin hükümler devreye sokuldu. İkinci faz ise 5 Kasım’da devreye giriyor ve ilk faza göre İran ekonomisi bakımından çok daha önemli. İkinci fazda başta petrol ve doğalgaz olmak üzere enerji ile ilgili tüm ürünlerin ticareti, liman işletmeleri, gemi ticareti, sigorta ve uluslararası bankacılık ile ilgili hizmetler yaptırım kapsamına alınıyor.

İran ekonomisi bağlamında öne çıkan konu ham petrol ihracatı. Küresel petrol fiyatlarındaki değişmelere göre yıllık dalgalanmalar olsa da İran ekonomisinin beşte biri ve İran devlet gelirlerinin ciddi bir bölümü petrol ihracatına dayanıyor. Petrol ticaretinin dışında ikinci fazda yer alan ve yaptırımların etkin bir şekilde uygulanması bakımından hayati derecede önemli olan diğer bir faktör ABD doları ile ilişkili uluslararası para transferinin yasaklanması. İkinci fazın devreye girmesi ile üçüncü ülkelerde mukim bir gerçek ya da tüzel kişi İranlı bir tacirle ticaret yapması durumunda bu ticaretten doğan paranın İran’dan bu ülkeye ya da bu ülkeden İran’a transferinde ciddi sorunlar yaşayacak. Küresel ticarette ABD dolarının egemenliği, yaptırımların etkinliğinin artmasında belirleyici öneme sahip. ABD yaptırım mekanizmasına göre bu tür ticarette dolaylı dahi olsa ABD dolarının kullanılması (fiyatlama ya da doğrudan para transferi operasyonunda) yaptırım kapsamında. Bu nedenle uluslararası bankalar ve aracılık hizmeti veren diğer finans kurumları ABD yaptırımlarına muhatap olmamak için siyah ya da beyaz alan ayırt etmeksizin İran ile ilgili doğrudan ya da dolaylı para transferinde aracılık hizmeti yapmaktan kaçınacaklar.