Suriye bugüne nasıl geldi?

Fatih AKMAN – Her şey, ABD’li asker Bradley Manning’in, Julian Assange’nin sahibi olduğu WikiLeaks’a 2010 yılı yazında bazı diplomatik belgeleri sızdırması ile başladı. Belgelerle bir çok ülke liderinin özellikle de Arap ülkeleri liderlerinin yolsuzluk ve yurt dışı hesapları ifşaa edildi.

Bu belgelerin yayınlanması sonrası halkı harekete geçen ilk ülke Tunus oldu. Tunus’u onlarca Arap ülkesi izledi.

Bu ülkelerden biri de dünyanın gündemindeki Suriye oldu. Yaklaşık 2.5 yıl önce başlayan gösteriler silahlı çatışmaya dönüşünce bugüne kadar yüz binin üzerinde insan hayatını kaybetti.

Suriye’deki gelişmeleri izlemekle yetinen batılı ülkeler, iki hafta önce Başkent Şam’ın yakınlarında gerçekleşen ve 1.360 sivilin hayatını kaybettiği kimyasal saldırı sonrası müdahale hazırlığına başladı.

Arap Baharı olarak bilinen halk hareketlerinin yaşandığı Suriye’de 2.5 yıldır ne oluyor? Kaç kişi öldü? Etnik yapısı nasıldır?

.

.

ARAP BAHARI

Arap Baharı 2010 yılında başladı ve hala devam ediyor. Arap Dünyası’nda yaşanan en büyük halk hareketi olan Arap Baharı, WikiLeaks belgelerinin yayınlanmasından sonra iktidarı elinde bulunduran liderlerin yolsuzluklarının ifşaa edilmesi ile başladı. Yolsuzluklara karşı sokağa dökülen halk, özgürlük talebini de dile getirerek gösteriler yaptı. Mısır, Tunus, Suriye, Libya, Bahreyn, Cezayir, Ürdün ve Yemen’de sokağa dökülen halk, katliamları göze alarak özgürlük taleplerinden vazgeçmedi.
.

YASEMİN DEVRİMİ

Arap Baharı ilk olarak Tunus’ta kamu alanlarının işgal edilmesi ve Muhammed Buazizi isimli göstericinin kendini yakması ile başladı. Olaylar çerçevesinde Tunus’un Cumhurbaşkanı Zeynel Abidin Bin Ali 14 Ocak 2011’de ülkeden kaçtı. Aynı zamanda RCD partisi dağıtıldı ve siyasi suçlular serbest bırakıldı. Bu olaylar Dünya basınında “Wikileaks Devrimi” veya “Yasemin Devrimi” olarak adlandırıldı.

Arap Baharı’nda meydana gelen diğer gelişmeler ise;

Tunus’la başlayan Arap Baharı’nın önü alınamadı. Asya kıtasının büyük bölümünü etkisi altına alan Arap Baharı, diğer ülkelere yansıdı:

– Ürdün Kralı Abdullah bin Abdül Aziz kabinesi dağıldı.

– Sudan Başkanı Bashir 2015 seçimlerine aday olmayacağını açıkladı.

– Mısır’da Hüsnü Mübarek ve Ahmet Şefik istifa etti, ordu yönetimi ele aldı. (Mursi yönetime geldi fakat ordu darbe yaparak hükümeti ele geçirdi. Mursi hala tutuklu bulunurken, Hüsnü Mübaret serbest bırakıldı)

– Libya’da NATO askerleri operasyonlar düzenledi, muhalifler yönetimi ele geçirdi ve Geçici Ulusal Konsey kuruldu. Libya’yı uzun yıllar yöneten Muammer Kaddafi öldürüldü.

– Kuveyt’te ise kabine istifa etti.
.

.

Suriye

Arab Baharı’nın başlaması ve Arap coğrafyasına yayılmasıyla birlikte Mısır’la birlikte en çok etkilenen ülkelerden biri de Suriye oldu.

Bir telefon konuşmasıyla Suriye’ye sıçradı

Telefonla konuşan iki kadın, “Hüsnü Mübarek düşmüş, darısı bizim başımıza…” cümlesini kurarken, 100 bin kişinin ölümüne neden olacak iç savaşı başlatacaklarından haberdar bile değillerdi. Dinlenen bu kadınlar, Esad rejimi tarafından saçları kesilerek cezalandırılınca olayların fitili ateşlendi. İki kadına destek olmak isteyen çocuklar, “Halk, düzenin yıkılmasını istiyor” sloganını duvara yazarak ilk girişimi başlattılar.

Bu gelişmelerden sonra Suriye’de olayların ardı arkası kesilmedi. Sokağa dökülen halk, Esad’ın istifasını istedi. 26 Ocak 2011 tarihinde sokağa dökülmeye başlayan halk eylemlerden, Esad da koltuktan vazgeçmeyince, sokak gösterileri 15 Mart 2011 tarihinde yerini çatışmaya bıraktı.

Esad’ın şiddetine silahlanarak karşılık veren muhalifler, ilk olarak Dera bölgesinde örgütlendiler.

Suriye’de meydana gelen önemli olaylar;

– Mısır ve Tunus’tan etkilenen göstericiler Baas rejimini devirmek amacıyla yürüyüşler düzenledi.

– Haziran 2011’de Türkiye sınırının 20 km güneyinde yer alan Cisr eş Şuğur kasabasında muhalif militanlar, 120 Suriye Ordusu askerini öldürdü. Hükümete bağlı kurumlar bombalı saldırılar düzenlendi ve hükümet ayaklanmayı bastırmak için keskin nişancılar, tanklar kullanmaya başladı.

– Suriye Ordusu, Dera, Humus, Halep, Hama, Baniyas ve Duma kentlerini kuşattı.

– Suriye ordusunun, sivillere ateş etmeyen askerleri infaz ettiği haberleri medyaya yansıdı, fakat hükümet bu haberleri yalanladı.

– Olayların ilerlemesi ile muhalifler “Özgür Suriye Ordusu” adı altında birleşti. 2011 yılının bitimine doğru Özgür Suriye Ordusu İdlip bölgesindeki bazı kasabaları kontrolü altına aldı.)

– 3 Şubat 2011 Kandil Gecesi ülkedeki en kanlı saldırılardan biri gerçekleşti. Suriye Ordusu Humus şehrine havan topları ile saldırdı. 200’den fazla insan hayatını kaybetti.

– 28 Mart 2013’te Şam Üniversitesi’ne muhaliflerce yapılan saldırı sonucu 15 öğrenci hayatını kaybetti, 20’den fazla kişi de yaralandı.

– 8 Nisan 2013’te Sebi Bahrat Meydanı yakınlarında muhaliflerce gerçekleştirilen bombalı saldırılar sonucu 15 kişi hayatını kaybetti 146 kişi de yaralandı.

– Medyada, Esad hükümetinin 21 Ağustos 2013’te Şam’ın banliyo bölgelerine kimyasal saldırı düzenlediği haberi yer aldı. Saldırı sonucu 1360 kişinin hayatını kaybettiği bildirildi. Bu kimyasal saldırı, batının sürece müdahale yapma kararı almasına neden oldu.

Suriye’nin etnik yapısı

Suriye’deki 4 ana muhalif oluşum:

1. İslamcı
2. Bağımsız
3. Kürt
4. Türkmen

Suriye Devrimi Muhalefet Güçleri Koalisyonu çatısı altındaki siyasi ve silahlı oluşumlar:

1. Özgür Suriye Ordusu
2. Suriye Kurtuluş Ordusu
3. Liwaa Al-Umma
4. Halkçı Koruma Birlikleri
5. Suriye Türkmen Ordusu

*Bu grupların ana amacı Baas rejimi devirmek ve yeni Özgür Suriye rejimini getirmektir.

Kürt Yüksek Komitesi çatısı altında toplanan muhalifler:

1. PYD
2. Suriye Kürt Ulusal Konseyi
3. Halkçı Koruma Birlikleri

İslamcı muhalifler:

1. El-Nusra Cephesi
2. Fetah el-İslam
3. Ahrar el-Şeham
4. Şükür el-İslam

*Bunlarla birlikte bağımsız muhalifler de bulunmaktadır.

BEŞŞAR ESED KİMDİR?

Beşşar Esed

Beşşar Hafız el-Esed Suriye Cumhurbaşkanı ve Suriye Baas Partisi‘nin lideridir. 1965’te Şam’da dünyaya gelen Esed, Şam Üniversitesi‘nde tıp okudu. Askerî tabip olarak Suriye ordusunda görev yaptı. Londra’da oftalmoloji ihtisasını tamamladı. 1994’te abisinin ölmesi üzerine Suriye’ye geri döndü. 2000 yılında üst düzey bankacı Esma Ekras ile evlendi. Aynı yıl babasının ölümüyle boşalan cumhurbaşkanlığı makamına seçildi. Asıl mesleği ve uzmanlık alanı göz doktorluğudur.

Hafız Esed

Hafız Esed 1971-2000 arasında Suriye devlet başkanılığı yaptı. Lazkiye’de doğdu. Humus Askeri Akademisini bitirdi.Havacılık eğitimi için Rusya’ya gönderildi. Baas Partisi’nin askeri kanadını yönetti. 1965’te Hava Kuvvetleri komutanı oldu. 13 Kasım 1970 askeri darbe ile yönetimi ele geçirdi. 1971’in Mart ayında yapılan seçimlede devlet başkanı oldu. Filistin Kurtuluş Örgütü’ne destekte bulundu. Suriye’nin SSCB ile ilişkilerinde büyük rol oynadı.1991’deki Körfez Savaşı sırasında Irak’a karşı uluslararası koalisyon güçlerini destekdi.

Esed yönetimi ülke içinde Müslüman Kardeşler’in muhalefetiyle karşılaştı. Müslüman Kardeşler’in Hama’da bulunan üyelerini ele geçirme gerekçesiyle Suriye Ordusu, 2 Şubat 1982’de Hama’ya saldırdı ve on bin ile yirmi bin arasında sivil Hamalı ordu ateşiyle öldürüldü. Bu olay Hama Katliamı olarak bilinir.