Kurban Bayramı’nın vazgeçilmesi olan kavurma nasıl yapılır? Kurban Bayramı gelir de kavurma yapılmaz mı? “Bir türlü beceremiyorum, ya lastik gibi ya da taş gibi oluyor.” diyenler için ete dair ne varsa Türkiye’nin diplomalı ilk kasabı, ünlülerin etçisi Gürkan Şef’e sordum. Hem kavurdu hem cevapladı.
Et pişirmeye dair püf noktaları
Dana ve kuzuyu birlikte pişirmeyin: Zira biri yumuşak, biri serttir. Lezzetler yenik çıkar o etten keyif alınmaz. Dana etini önce haşlayıp sonra kavurmayın: Yumuşasın ve daha kolay pişsin diye bu yönteme başvuruluyor ama oldukça yanlış. Çünkü etin bütün lezzeti suyunda kalıyor.
Kavurma yaparken bunlara dikkat!
-Kavurma için sac, döküm tava da kullanılabilir ama çelik olması çok daha iyi, çünkü ısıyı çok daha hızlı alır. Döküm geç ısınır. Et çelik tencerede daha keyifli pişer.
-Teflon tavada kavurma kesinlikle yapılmamalı. Teflon tava yeterli ısıyı sağlayamadığı için mühürlemeyi gerçekleştiremeyecek, bu yüzden etiniz suyunu tavaya bırakacak. Siz etinizin piştiğini zannedeceksiniz oysa bu sırada sıvı kaybediyor olacak. Sıvı kaybetmesi lezzet kaybı da demek.
-Tencere iyice ısıtıldıktan sonra (hafiften dumanlar yükseldiği zaman) sırasıyla önce kavram yağı, sıvısı çıktıktan sonra da (iyice sarımtırak bir hal aldığı ve kuruduğu vakit de) etler eklenmeli. Sadece kavurma yaparken değil, sebze yemeklerinde bile tencere soğukken malzeme asla tencereye konulmamalı.
-Neden yüksek ateş? Çünkü bir nevi mühürleme işlemi yapılmış oluyor. Mühürleme neden önemli? Çünkü bu işlemle sıvı, etin içine hapsedilir. Bu şekilde de et yumuşak ve lezzetli olur. (Et yemeklerinde ve ızgaralarda yüksek ateş gerekli.)
-Kavurma yaparken et de yağ da eşit parçalar halinde doğranmalı ki parçalar eşit sürede pişsin. Aksi takdirde küçükler daha erken pişecek büyük parçayı pişireyim derken de küçükleri yakacaksınız.
-Kavram yağı kavrulduktan ve sıvısını tencereye bıraktıktan sonra tüm taneleri tencereden alınmalı. Zira etler ilave edildiğinde, et pişerken yağ yanıp siyah noktalar haline dönüşebilir.
-En önemli püf noktalarından biri tuz. Izgaralık ette iri taneli tuz kullanılmalı (kaya ya da deniz tuzu), etli tencere yemeklerinde ise sofra tuzu. Izgaralık ette tuz önceden atılırken tencere yemeklerinde ise sonradan konulmalı. Bu yüzden kavurmaya da tuz en son eklenmeli.
-Kuzu kavurma yapıyorsanız kuzu etinin o keskin kokusunu yumuşatmak için kavururken bir miktar limon sıkabilirsiniz. Asidik özelliği olduğundan bu kokunun gitmesine yardımcı olacak. Birkaç dal biberiye de ilave edilebilir.
Ne kadar yağ o kadar lezzet!
En iyi kurban kavurması hayvanın neresinden olur?
Koldan. Buttan da olur ama kol buta göre daha lezzetlidir. Çünkü but kaslı olabilir. Kolda ise kas mevcut değildir. Bu yüzden kol etiyle yapılan kavurma çok daha keyiflidir.
Küçükbaş büyükbaş fark eder mi?
Hayır. Sonuçta anatomileri aynı.
Uzmanlar kavurma yaparken yağa dikkat diyor, yağsız mı kavrulmalı et?
Ben yağı, eti lezzetlendirmek için kullanıyorum. Piştikten sonra zaten posa haline geliyor. Hoşlanmayanlar ya da sağlığına dikkat edenler çıkarabilir. Sıvılaşan kısmı lezzet katıyor, bize de lazım olan bu kısım. Dana etinin sırt kısmından elde edilen antrikotun kenarında yer alan yağ da ızgara yapılırken çıkarılmamalı, lezzetsiz olur. Piştikten sonra isterseniz yemeyin. Yağ, ızgarada pişen etin hava almasını sağlıyor.
Kavurmaya kattığımız yağ kuyruk yağı mı?
Hayır, kavram yağı. İç bölgeden, böbreklerin üzerinden çıkan yağ ama kuyruk yağı da kullanılabilir.
Kurban etinin ne zaman yeneceği konusu her sene tartışılır. Uzmanlar dinlendirilmesini söylüyor. Etin ustası ne diyor?
Kurban kesildikten sonra âdet yerini bulsun diye akabinde kavurma yapılır. Sakatat kısmını ise akşam tüketilmeli. Ancak normal koşullarda kurban kesildikten sonra dört parçaya ayrılmalı, delikli tülbent bezine sarılarak artı dört dolabında (dipfrizde değil) 72 saat dinlendirilmeli.
Meraklı çocuk gibi olacak ama eti neden dinlendiriyoruz, ne oluyor dinlendirince?
Kurbanınız kesildikten sonra et seğirmeye devam eder. Yani kaslar hâlâ yaşar. Kaslarının ölmesi için en az 48, en fazla 72 saate ihtiyaç var. Kaslar öldükten sonra et parçalanmalı. Bu şekilde zayiat yani lezzet kaybı daha az olacaktır. Ayrıca dinlenmiş eti kesmek, kürek kemiğinden ayırmak çok daha kolay olur. Taze taze kestiğinizde kemik etin içine girebilir. Etin kendini çekmesi lazım. Dinlenmiş et elle bile kemiğinden ayrılabilir.
Hangi eti ne yapmalı?
Bonfile, antrikot, kontrfile asla tencere yemeklerinde kullanılmamalı. Kemikli büyük etler kesinlikle ızgaralık olmalı. Kaburga kısmından pirzola, but, gerdan ve incikten haşlama, koldan kavurma, antrikottan ızgara. Döş kısmından ise kıyma çektirilmeli. Tek seferlik kullanımlar için kıyma 250, 500 gram ve 1 kiloluk olarak paketlenmeli. Fazlası buzluktan çıkarıldığında kullanılmazsa bir dahaki sefere lezzet kaybına uğrar. Döş kısmından çektiğimiz kıyma dolma için uygun. Dolmalık kıyma ise dişe gelir olması açısından tek sefer çekilmeli. Köftelik ise iki sefer çekilebilir.
En değerli parçası neresi?
Kuzu ve dana küşlemesi yani bonfilesi çok kıymetlidir.
Neden değerli?
Sırt kısmında 2 kemik arasındaki uzantıda sıkıştığı için çok yumuşaktır. Hayvan hareket ettikçe et kasa dönüşür ama bu bölgedeki et kemik arasında sıkıştığında, hareket etmez dolayısıyla kas oluşmaz. O yüzden insanların tercihi hep bonfiledendir ama favorim antrikot. Çünkü ne kadar yağ o kadar lezzet.
Lezzetli et pişirmenin altın kuralı nedir?
3 kuralı var: Doğru kasap, doğru et, doğru ekipman.
Türkiye Aşçılar Federasyonu (TAFED) üyelerinden Koray Türk, Kurban Bayramı sofralarının vazgeçilmezi kavurmanın püf noktalarını anlattı.
Kavurma ikramının bayramın ilk gününde itibaren başladığını, bu nedenle etlerin dinlendirilmesine fırsat bulunamadığını anlatan Türk, ”Kuzu ve dana kavurmanın lezzetli ve yumuşak olması için etin bir gün dinlendirilmesi gerekir” dedi.
Etler Önce Harlı Ateşte “Mühürlenmeli”
Aksi halde lezzetli bir kavurma yapmanın mümkün olmayacağını dile getiren Türk, kuzu kavurmanın yapımına ilişkin şunları anlattı:
”Öncelikle bir süre ısıttığımız tavaya etin kendi iç yağını koyuyoruz. Yağ bir süre eridikten sonra kuzu etini tavaya alıyoruz ve etleri yaklaşık 7-8 dakika harlı ateşte pişiriyoruz. Biraz kavrulduktan sonra etin lezzetini ve besin değerini artırması için tüm bir soğan koyuyoruz. Soğanı doğramıyoruz çünkü kavurma uzun sürede pişeceği için dağılacaktır. Tüm soğan, hem kokusunu hem de lezzetini ete verecektir. Et yemeklerinde tuz ve baharatlar en son eklenmelidir. Tuz eti sertleştirebilir ve suyunu çektirir. Etimizi harlı ateşte biraz kavurduktan sonra ocağın altını biraz kısıyoruz. Sonrasında acıyı seviyorsak biraz pul biber ve defne yaprağı ekliyoruz. Defne yaprağı hem kuzunun kokusunu alacaktır hem de lezzetini artıracaktır. Biraz da kekik ekliyoruz. Etimizi altı kısık yumuşayana kadar pişiriyoruz. Bayram kavurmamız servise hazır hale geliyor.”
Dana Kavurmanın İyi Pişmesi İçin 1 Bardak Su Konulmalı
Dana kavurmanın da benzer şekilde yapıldığını dile getiren Türk, ancak dana kavurmaya bir bardak su eklenmesi gerektiğinin altını çizdi.
Türk, “Dana etlerimizi biraz kavurduktan sonra içerisine 1 bardak su ekliyoruz. Dana etinin pişme süresi daha uzundur. O nedenle su eklemek gerekiyor” dedi.
Et Tüketirken ve Saklarken Bunlara Dikkat
Kurban Bayramı öncesi uzmanlar, kurbanlık etlerin tüketimi ve saklanması konusunda uyarılarda bulunuyorlar.
Beslenme ve Diyet uzmanı Deniz Meta, Kurban Bayramı’nda şeker ve şekerli besin tüketiminin yanı sıra et tüketiminin de arttığını belirterek, özellikle şişmanlık, yüksek tansiyon, kalp-damar, mide ve şeker hastalığı olan kişilerin beslenmelerine dikkat etmeleri gerektiğini söyledi.
”Veteriner kontrolü yapılamayan ve uygun koşullarda kesilmeyen hayvanlar, salmonella, tüberküloz, şarbon gibi hastalıklar bulaştırabilir” diyen Meta, etlerin sebzelerle birlikte pişirilmesi ve tüketilmesinin, ”sağlıklı beslenme” açısından önemli olduğunu vurguladı.
Kesilen hayvanın etinin mutlaka 24 saat bekletilmesi gerektiğini belirten Meta, yeni kesilmiş hayvanların etlerindeki sertliğin hem pişirmede, hem de sindirimde zorluk yarattığını, midede şişkinlik, hazımsızlık gibi sıkıntılara yol açabildiğini kaydetti.
Kurban Eti Nasıl Saklanmalı?
Kurban etleri, parçalara ayrıldıktan sonra serin ve temiz bir yerde 5-6 saat dinlendirilmeli. Parçalanmış etin iç kısmının sıcaklığının düşmesi için et, üstü kapatılmadan bekletilmeli.
Et dinlendirildikten sonra temiz kaplar içerisinde buzdolabında 3-4 gün, dondurularak ise (-18) 6 aya kadar saklanabilir. Dondurup çözdürülen etlerin tekrar kullanılması sağlıklı olmadığından etler, tek seferde tüketilecek büyüklükte paketlenmeli.
”Eti, Haşlama ve Fırınlama, Parazitlerin Geçmesini Engelliyor”
Haşlama ve fırınlama gibi pişirme yöntemlerinin tercih edilmesi gerektiğini ifade eden Meta, şu önerilerde bulundu:
”Bu pişirme yöntemleri, parazitlerin insana geçmesini büyük ölçüde engelleyecektir. Eğer mangal yapılacak ise etle ateş arasında 15 cm mesafe bırakılmalıdır. Etin ateşe yakın olması B12 ve B1 vitaminlerinin kaybına neden olacaktır. Bayram süresince gereğinden fazla et tüketimiyle vücudun ihtiyacından fazla protein, kolesterol ve hayvansal yağ almış oluruz. Bu durum kalp damar, diyabet, hipertansiyon, böbrek ve gut hastalarının sağlık durumlarını olumsuz yönde etkiler. Etin yağlı kısımlarının mutlaka ayrılması ve hayvansal yağın mümkün olduğunca tüketilmemesi gerekir, doymuş yağ oranı yüksek hayvansal gıdaların kalp ve damar hastalıklarına davetiye çıkardığı unutulmamalıdır.”
”Ciğerlerin Üzerindeki Zar ve Görülebilen Kötü Kısımlar Ayrılmalı”
Meta, bayramda sakatat tüketiminin arttığına işaret ederek, sakatatlarda parazit bulunabildiğini, bunların çok iyi temizlenmesi, ciğerlerin üzerindeki zarın ve görülebilen kötü kısımların ayrılması gerektiğini vurguladı.
Günlük et tüketiminin 90-120 gram olması ve tercihen öğle öğününde tüketilmesi gerektiğini dile getiren Meta, akşam öğününde sebze ve posa içeriği yüksek besinlerin tüketilmesine özen gösterilmesi gerektiğini söyledi.
Meta’nın verdiği bilgiye göre, etlerin yanında C vitamininden zengin salata, sebze, taze sıkılmış meyve suları tercih edilerek demir emilimi artırılmalı.
İlave Yağdan Kaçınılmalı
Et kullanarak pişirilen yemeklere yağ ilave etmekten kaçınılmalı.
Kurban bayramının vazgeçilmezleri arasında olan, geleneksel hale gelen kavurmanın içine fazla kuyruk yağı veya tereyağı eklemeden kısık ateşte kendi suyuyla pişirilmeli.
Bayram ziyaretlerinde ikram olarak meyve suları, sütlü tatlılar, meyve tatlıları, açık çay veya meyve olarak tercih edilmeli.
Bayramlarımızın vazgeçilmezi olan şerbetli tatlılar çok tüketilmemeli, çok isteniyorsa gün aşırı 1-2 dilim baklava olarak tercih edilmeli. Günlük 2-2,5 litre su tüketilmeli. Sağlıklı ve mutlu bir bayram sonrası için de dengeli bir beslenme tercih edilmeli ve sofralarda besin çeşitliliği sağlamalı.