Türkiye Adalet Akademisi (TAA) Öğretim Görevlisi Utku Salih Dinçer, yeni infaz düzenlemesine ilişkin önemli açıklamalarda bulundu. Düzenleme kapsamında, 31 Temmuz 2023 tarihi itibari ile belirli bir statüde olan hükümlülere bir defaya mahsus iyileştirme yapıldığını kaydeden Dinçer, “Kalıcı infaz sistemi veya maddi ceza hukuku bakımından lehe veya aleyhe bir değişiklik söz konusu değildir. Mevzuatımıza yeni giren geçici 10. maddeyi incelemek gerekirse, maddenin koyduğu kritik tarih 31 Temmuz 2023’dür. Tüm hükümlüler bakımından bu tarihteki infaz evresi dikkate alınarak geçici maddenin iyileştirmelerinden faydalanıp faydalanamayacağı belirlenir. Anılan madde temelde üç hükümlü grubunu kapsamakta ve onların 31 Temmuz 2023 tarihindeki durumlarını temel alarak infaz sürecindeki iyileştirmelerini düzenlemektedir. Birinci grup; anılan kriter tarihi itibari ile açık kurum hükümlüsü olup Covid izninde bulunan ve denetimli serbestliklerine en fazla beş yıl kalmış olanlar. İkinci grup; kriter tarihi itibari ile 105/A maddesi kapsamında denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle cezası infaz edilip Covid izninde bulunan hükümlüler. Üçüncü grup; kriter tarihi itibari ile kapalı ceza İnfaz kurumlarında bulunan hükümlüler” dedi. Birinci grup bakımından geçici 10/2 maddesinin uygulanacağını belirten Dinçer, “İlgili fıkra 31 Temmuz 2023 tarihi itibari ile geçici 9. Maddenin 5. fıkrası uyarınca COVID-19 salgın hastalığı nedeniyle izinde bulunan ve ilgili ceza mevzuatı uyarınca cezalarının denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle infazına 5 yıl veya daha az süre kalan hükümlülerin talebi aranmaksızın cezalarının koşullu salıverilme tarihine kadar olan kısmının denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle infazına infaz hakimi tarafından karar verilebilir hükmünü taşımaktadır. Söz konusu iyileştirmeden faydalanabilmek için hükümlünün belirtilen tarihte açık hükümlüsü olması, Covid izninde olması, denetimli serbestliğine mevcut mevzuata göre en fazla 5 yıl kalmış olmasına dair 3 şartın bir arada bulunması gerekir. Bu durumdaki hükümlüye infaz hakimi denetimli serbestliğe izin verebilir. Verebilir ifadesinden dolayı kanun koyucunun infaz hakimine takdir yetkisi verdiği açıktır. İnfaz hakiminin ise bu takdir yetkisini iyi hal kriterlerine göre kullanması gerekir. Ayrıca maddenin 5. fıkrasına göre geçici 9. maddenin 6. fıkrası uyarınca açık ceza İnfaz kurumuna gönderilen hükümlüler 31 Temmuz 2023 tarihi itibari ile açık ceza İnfaz kurumuna ayrılmış sayılır. Yani uygulamada bizim artı bir yıl olarak ifade ettiğimiz mevcut mevzuata göre bir yıl açığa alınan hükümlüler de geçici 10/2 anlamında açık hükümlüsü sayılarak anılan iyileştirmeden yararlanırlar” diye konuştu.
Birinci grup bakımından bir örnek veren Dinçer, “Şimdi kurgusal bir örnek vererek 31 Temmuz 2023 tarihinde açık hükümlüsü olup Covid izninde bulunan 30 Mart 2020 tarihinden sonra işlenen veya geçici 6/1 madde de istisna olarak sayılan suçlardan birinden hüküm giyen hükümlü geçici 6. maddeden faydalanamadığı için muhtemel denetimli serbestlik hakkı koşullu salıverilmesine bir yıl kala gerçekleşir. Hükümlünün koşullu salıverilme tarihine 5 yıl 11 kaldığını varsayalım. Hükümlünün denetimli serbestliğe kalan süresi 5 yıl 11 ay eksi 1 yıl hesabıyla 4 yıl 11 aydır. Geçici 10/2 uyarınca hükümlü izin bitiminde açık ceza İnfaz kurumuna dönmeyecek talebi aranmaksızın hakkında infaz hakimin takdirine göre denetimli serbestlik kararı verilecek ve hükümlü koşullu salıverilme tarihine kadar denetim altında infazını tamamlayacaktır. Ayrıca eklemek gerekir ki, aynı durumda hükümlünün 31 Temmuz 2023 itibari ile denetimli serbestliğe kalan süresi 5 yıldan fazlaysa geçici 10/1 maddesi hükmüne göre izin bitimini takip eden 15 gün içinde yani en geç 15 Ağustos 2023 tarihinde infaz işlemlerinin devam ettiği kurumlara dönmek zorundadır. Ne var ki 31 Temmuz tarihinde açık hükümlüsü olup Covid izninde bulunması şartıyla anılan 5 yıl şartı 31 Temmuz’dan sonraki bir tarihte gerçekleşse bile hükümlü ileri tarihi itibari ile yine geçici 10/2 maddesinden yararlanarak 5 yıl erken denetimli serbestliğe ayrılabilecektir” dedi.
Bu şartları taşımasına rağmen söz konusu geçici 10/2 den faydalanamayacak açık hükümlere ilişkin de bilgi veren Dinçer, “Adli para cezasından çevrilen hapis cezalarını açık ceza İnfaz kurumunda yatan hükümlüler kural olarak adli para cezalarından çevrilen hapislerde koşullu salıverme hakkının bulunmaması ve dolayısıyla denetimli serbestliği yasal engel olması nedeniyle bu düzenlemeden faydalanamazlar. Aynı şekilde icra iflas kanunundan kaynaklı tazyik hapsi hükümleri cezalarını açık kurumda infaz etmelerine rağmen koşullu salıverilmeye tabii değildir. Hal böyleyken bu hükümler bakımından da denetimli serbestlik hükümleri uygulanamayacağından ilgili fıkradan yararlanamazlar.
Geçici 10/2 suç tipi bakımından herhangi bir istisna getirmemekle birlikte etkin pişmanlık içermeyen terör suçları bakımından hükümlünün açığa ve denetime ayrılma tarihi zaten çakışmaktadır. Yani hükümlü koşullu salıverilmesine bir yıl kala hem açığı hem denetimi eşzamanlı olarak hak etmektedir. Diğer örgüt suçları bakımından hükümlünün zaten 3 yıl kala denetime ayrıldığını varsaysak bile hükümlü mevcut haliyle açıkta değil denetimde olduğundan geçici 10/2’nin fiili olarak uygulanabilme kabiliyeti yoktur” ifadelerine yer verdi. İkinci grup bakımından geçici 10/4 maddesinin uygulanacağını bildiren Dinçer, “İlgili fıkrayı okursak 105/A maddesi kapsamında denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle cezası infaz edilip geçici 9. maddenin 5. fıkrası uyarınca COVID-19 salgın hastalığı nedeniyle 31 Temmuz 2023 tarihi itibarıyla izinde bulunan hükümlüler koşullu salıverilme tarihine kadar olan süreleri 105/A maddesinin 5. fıkrasında belirtilen yükümlülüklere tabi olmadan geçirirler hükmüne getirmektedir. Söz konusu iyileştirmeden faydalanabilmek için hükümlerin belirtilen tarihte 105/A maddesi kapsamında denetimli serbestlik hükümlüsü olması ve Covid izninde olmasına dair iki şartın bir arada bulunması gerekir” dedi. İkinci grup bakımından örnek veren Dinçer, “Kurgusal bir örnek verirsek, 31 Temmuz 2023 tarihinde denetimli serbestlik hükümlüsü olup Covid izninde bulunan hükümlünün müddetnameye göre koşullu salıverme tarihinin 3 Ağustos 2025 olduğunu varsayalım. Hükümlü 3 Ağustos 2025 tarihine kadar yani 2 yıl 3 gün süresince aktif infazına devam edecek ne var ki bu tarihe kadar yükümlülüklere tabi olmadan hayatını biçimlendirecek ve 3 Ağustos 2025 tarihinde koşullu salıverilme hakkını kazanacaktır. İnfazın yükümlülük olmadan geçirilmesi için herhangi bir hakim kararı kurulmasına da gerek yoktur. Ayrıca geçici 10/4 uyarınca bu durumdaki hükümler bakımından herhangi bir suç istisnası getirilmemesi nedeniyle 31 Temmuz 2023 itibari ile denetimde bulunan tüm hükümlüler ilgili fıkrada öngörülen iyileştirmeden kuşkusuz faydalanabileceklerdir” diye konuştu.
Üçüncü grup bakımından ise geçici 10/6 maddesinin uygulanacağını kaydeden Dinçer, “İlgili fıkra Türk Ceza Kanunu’nun ikinci kitap dördüncü kısım dördüncü beşinci altıncı ve yedinci bölümünde tanımlanan suçlar, terörle mücadele kanunu kapsamına giren suçlar ve örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar hariç olmak üzere 31 Temmuz 2023 tarihi itibarıyla kapalı ceza infaz kurumunda bulunan hükümlülerden toplam hapis cezası 10 yıldan az ise bir ayını 10 yıl ve daha fazla ise 3 ayını bu kurumlarda geçirip ilgili mevzuat uyarınca açık ceza İnfaz kurumlarına ayrılmasına 3 yıl veya daha az süre kalanlar bu şartların oluştuğu tarih itibarıyla açık ceza İnfaz kurumlarına ayrılabilirler. Bu hükümler ile 31 Temmuz 2023 tarihinde geçici 9. maddenin 6. fıkrası kapsamında açık ceza İnfaz kurumunda bulunan hükümlüler talepleri halinde en az 3 ay açık ceza İnfaz kurumunda kalmış olmak şartıyla ilgili mevzuat uyarınca cezaların denetimli serbestlik tedbiri altında infazı uygulamasından 3 yıl erken yararlandırılır hükmünü getirmektedir. Söz konusu iyileştirmeden faydalanabilmek için hükümlünün belirtilen tarihte kapalı ceza İnfaz kurumu hükümlüsü olması gerekir. Söz konusu düzenlemeden çıkan formülü kabaca 3 + 3 olarak ifade edebiliriz. Açıklarsak kapalı hükümlüleri toplam hapis cezası 10 yıldan az ise bir ayını, 10 yıl ve daha fazla ise 3 ayını kapalı kurumda geçirip ilgili mevzuat uyarınca açık ceza İnfaz kurumlarına ayrılması gereken tarihten 3 yıl önce açığa ayrılabilirler. İnfaz sürecinin devamında hükümlü en az 3 ay açık ceza İnfaz kurumunda kalmış olması şartıyla ilgili mevzuat uyarınca denetimli serbestlik uygulamasından 3 yıl erken yararlandırılır. Yani kapalı hükümleri sayılan şartları taşımaları halinde 3 yıl erken açığa ayrıldıktan sonra 3 yıl erken denetimli serbestlikten faydalanabilir” dedi.
Üçüncü grup bakımından bir örnekle açıklayan Dinçer, şunları söyledi:
“31 Temmuz 2022 tarihinde kapalı ceza İnfaz kurumunda bulunan hükümlünün infazının henüz başladığını, infaza konu cezasının kasten öldürmeye teşebbüs suçundan 18 yıl hapis cezası olduğunu varsayalım. Hükümlü koşullu salıverilmesine esas oran yasal olarak 2 ÷ 3 olduğundan koşullu salı verilmesine esas süresi 12 yıldan ibarettir. Mevcut mevzuata göre hükümlü koşullu salıverilme tarihine 7 yıl kala açığa bir yıl kala denetime ayrılabilir. Yani mevcut mevzuata göre iyi halli bir hükümlü 12 yıllık sürenin 5 yılını kapalı da 6 yılını açıkta bir yılını denetimi serbestlik altında geçirmek suretiyle infazını tamamlar. Ancak geçici 10/6 düzenlemesinden faydalanan hükümlü 3 yıl erken açığa ayrılacak devamında da 3 yıl erken denetimden yararlandırılacaktır. Hal böyleyken hükümlü açığa koşullu salıverilmesine 7 yıl kala değil artı 3 hesabıyla 10 yıl kala ayrılacak denetimli serbestliğe, koşullu salıverilmesine bir yıl kala değil artı 3 yıl hesabıyla 4 yıl kala ayrılacaktır. Hükümlü 12 yıllık koşullu salıverilme süresinin 2 yılını kapalı da 6 yılını açıkta ve 4 yılını denetimli serbestlik altında geçirerek mevcut infazını tamamlayacaktır. Hükümlü hakkında 31 Temmuz itibari ile açığa ayrılmasına 3 yıldan fazla bir süre kalsa da o tarihte kapalı da olması ön şartıyla diğer şartların bütünüyle gerçekleştiği tarihte düzenlemeden faydalanabilecektir. Eklemek gerekir ki geçici 10/7 gereğince hapis cezasının infazı 16,16A ve 17. maddeleri kapsamında ertelenmiş olan ve cezasının infazı durdurulmuş olan hükümler de altıncı fıkra da öngörülen iyileştirmeden yararlanabilir. Peki, bu şartları taşımasına rağmen söz konusu geçici 10/6 dan yararlanamayacak kapalı hükümlüleri kimlerdir? İlgili kanun metnini incelediğimizde 31 Temmuz 2003 tarihinde kapalı ceza İnfaz kurumunda olmasına rağmen TCK 302 ila 339. maddeleri arasında düzenlenen suçlar, Terörle mücadele kanunu kapsamına giren suçlar, örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar, koşullu salıverilmesi geri alınanlar, ikinci kez mükerrerliğine karar verilenler yani bu 5 hükümlü gruba hakkında geçici 10/6 maddesinin yasal olarak uygulanma olanağı yoktur.”
Özel hüküm gereği koşullu salıverilmesi geri alınanlar ve ikinci kez mükerrerler bakımından 31 Temmuz 2023 tarihi itibari ile kesinleşmiş ancak infaz edilmemiş diğer hapis cezaları bakımından 6. fıkra hükümlerinin uygulandığını söyleyen Dinçer, “Yani bu yükümlülerin infaz için sırada bekleyen diğer hapis cezaları varsa bu cezalar yönüyle 6. Fıkra hükümlerinin uygulanmasında yasal bir engel yoktur. 31 Temmuz 2023 tarihi itibari ile açık hükümlüsü olanlar 5 yıl erken denetimli serbestliğe ayrılacaktır. 105A anlamında denetimli serbestlik altında olanlar koşullu salıverilme tarihine kadar ki süreyi hükümlülük olmadan geçirme şansına sahip olacaktır. Kapalı hükümlüsü olanlar toplam ceza miktarına göre bir ay veya 3 aylık süreleri kapalı da geçirmek kaydıyla 3 yıl erken açığa ve en az 3 ay açıkta yatmak kaydıyla 3 yıl erken denetimli serbestleye ayrılabileceklerdir. Mevcut düzenleme geçici bir maddedir. İnfaza ilişkin kalıcı kurallar değişmiş değildir. Yani 31 Temmuz 2023 tarihi itibari ile hakkındaki hüküm kesinleşmiş olsa bile kapalı, açık veya denetim altında bulunmayan yani aktif infaza başlamamış hükümlülerin düzenlemeden yararlanma olanağı yoktur. Ne var ki 31 Temmuz itibari ile aktif infaz sürecinde bulunan hükümlüler bakımından koşullu salıverilme süreci içinde açığın rolünün kapalının aleyhine genişlediği yine denetimli serbestlik tedbirinin infaz rolünün ise açığın aleyhine genişlediğini söyleyebiliriz” dedi.