Yeşil Şehir Endeksi, (Green City Index) bir şehri veya ülkeyi kişi başına düşen yeşil alan, enerji verimliliği, yaşanabilir olması gibi çeşitli kriterlerle değerlendirerek kendi bölgesinde ve dünya genelindeki sıralamasını belirlemektedir. Bu endeks sözkonusu şehrin yaşanabilir olması ve kent medeniyetini göstermesi açısından çok önemlidir.
“Yeşil Şehir Endeksi” sıralamasında kullanılan kriterler arasında kentin karbondioksit salınımı, enerji ve su kullanımı, binaların verimliliği, toplu ulaşım çözümleri, atık yönetimi ve geri dönüşüm çalışmaları, solunan havanın kalitesi ve kirlilik oranları ile çevreci yönetim uygulamaları bulunuyor.
Nüfus açısından bakıldığında İstanbul Avrupa’nın en büyük kenti olup nüfusu 1970’den bu yana Avrupa’daki hiç bir kentle kıyaslanamayacak şekilde yaklaşık olarak 5 kat artmıştır.
Diğer taraftan, İstanbul gibi ciddi deprem riski taşıyan kentlerde yeşil alanların varlığı çok daha fazla önem arz etmektedir. Hatırlanacağı üzere, 17 Ağustos 1999 depreminden sonra evlerine girmekten çekinen halk¸ yeşil alanlara sığınmıştı. Avrupa’nın modern kentlerinde olduğu gibi bizim şehirlerimizde de her mahallede gerektiğinde deprem parkı olarak da kullanılabilecek büyük parklar olmalıdır. Türkiye’deki şehirlerin kötü planlanması, hızlı ve düzensiz kentleşme¸ çarpık yapılaşma¸ imar yolsuzlukları, altyapı eksikliği¸ sosyal ve kültürel boyutundaki eksiklikler, devamlı göç gibi kavramlardan dolayı; şehirlerimiz medeni anlamda gelişememiştir. Kentlerimizin bir çoğunda son kalan yeşil alanlara yönelik yapılaşma kararları, bir çok şehirde olduğu gibi İstanbul’da da, kentte yaşayanların fikri alınmadan uygulanmaya devam etmektedir.
Siemens Firmasının yaptığı ve farklı bilimsel ölçütlerin ayrıntılı olarak incelendiği kapsamlı bir çalışmada İstanbul, Avrupa’da bulunan 30 şehir arasında 25. sırada yer almaktadır. İstanbul’un “Yeşil Şehir Notu” ise 100 üzerinden ancak 45 olabilmiştir. Yani Osmanlı’nın Paytahtı, Yahya Kemal’in “Aziz İstanbulu”; şehirleşme, yaşam kalitesi veya kısaca “medeniyet seviyesi” açısından tembel bir öğrenci gibi sınıfta kalmıştır.
.
.
İstanbul yapılaşma ve yapı kalitesi bakımından ise 30 Avrupa şehri arasında ancak 28. Sırada yer almıştır. İstanbul’daki binaların ortalama yapım kaliteleri ve enerji verimlilikleri son derece düşüktür. Son yıllarda kaliteli yapılar inşa edilse de şehirdeki ortalama yapı kalitesini yükseltmek uzun yıllar alacaktır
İstanbul atıkların yönetimi ve arazi kullanımında ise yine 30 şehir arasında ancak 25. sırada yer alabilmiştir. Kişi başına düşen yeşil alanlar bakımından maalesef çok kötü durumdadır.
Türkiye’de yeşil alan normlarını Amerika ve Avrupa kentleri normlarıyla karşılaştırdığımız zaman¸ Türkiye’de 10 m2/kişi olan yeşil alan normunun ABD’de 77-84¸ Amsterdam’da 45¸5¸ Stockholm’de 87¸5¸ Roma’da 45¸3¸ İngiltere’de 78¸ Fransa’da 35¸7 m2/ kişi olduğu görülür.
Çevre yönetiminde ise İstanbul’un durumu daha da kötü olup 30 Avrupa şehri arasında 29. sıradadır. Siemens Firmasının saptamalarına göre İstanbul’un bu kötü “Çevre Notu” mevcut yasa ve yönetmeliklere uyulmamasından, halkın bilinçsizliğinden ve Demokrasinin olmazsa olmazı olan sivil toplum kuruluşlarının güçsüzlüğünden kaynaklanmaktadır.
Amerika ve Avrupa yeşil alan standartları oluşturulurken; kent yapısı¸ bir düşünce bütünlüğü ile ele alınmaktadır. Kentsel doku içerisinde; çocuk oyun alanı¸ spor alanları ve park işlevini gören yeşil alanlar; kentsel dokunun dışında yer alan ‘yeşil kuşak bölgeleri’ ele alınmaktadır.
Sözün özü, bizim çağdaş uygarlık seviyesine ulaşmak için örnek aldığımız “Gelişmiş Batı Ülkelerinde” Medeni Şehirler, yaşam kalitesi, yaratılan sağlıklı ortamlar ve kentlerdeki yeşil alanlar gibi ölçütler dikkate alınarak belirlenmektedir. Şehirlerimizde mantar hızıyla çoğalan AVM’ler ve Rezidanslar bu alanda yapılan çalışmalarda henüz dikkate alınmamaktadır.
Kaynaklar:
1. Yrd. Doç. Dr. Yıldız Aksoy, İstanbul’un Yeşil Alan Durumu, Bahçeşehir Üniversitesi, İstanbul
2. European Green City Index, Assessing the environmental impact of Europe’s major cities, Siemens AG, Münih, Almanya